جلوگیری از شوره زدن آجر نسوز
شوره زدن آجر نسوز یکی از مشکلات رایج در نماهای آجری است که میتواند ظاهر زیبا و اصیل ساختمان را در مدت کوتاهی تحتتأثیر قرار دهد. این لکههای سفیدرنگ که معمولاً پس از بارندگی یا در فصلهای مرطوب روی سطح آجر دیده میشوند، تنها یک مسئلهی ظاهری نیستند، بلکه نشانهای از نفوذ رطوبت و حرکت املاح محلول درون آجر به سمت سطح هستند. شوره زمانی بهوجود میآید که آب یا بخار رطوبت از داخل سازه به سطح آجر راه پیدا کند و در هنگام تبخیر، نمکهای محلول را در سطح باقی بگذارد. به همین دلیل، حتی آجرهای نسوز که به مقاومت بالا شهرت دارند نیز در صورت نبود آببندی مناسب یا استفاده از ملات نامرغوب، ممکن است دچار شوره شوند. در این مقاله، با دلایل اصلی بروز شوره، روشهای اصولی پاکسازی آن و راهکارهای مؤثر برای جلوگیری از بازگشت این مشکل آشنا میشویم تا بتوانیم نمای آجری را برای سالها تمیز، براق و ماندگار نگه داریم.
شوره آجر نسوز چیست و چرا ایجاد میشود؟
شوره، یا همان سفیدک سطحی آجر، در واقع رسوب نمکهای محلول است که در اثر تبخیر آب یا بخار رطوبت بر سطح آجر پدیدار میشود. وقتی آب از درون سازه یا ملات به سمت بیرون حرکت میکند، املاح محلول موجود در آن نیز همراهش جابهجا میشوند. با تبخیر آب در سطح آجر، این نمکها باقی میمانند و بهصورت لکههای سفید یا خاکستری نمایان میشوند. رطوبت، عامل اصلی در شکلگیری این پدیده است. هر زمان که در ساختار آجر یا ملات، مسیر نفوذ یا جذب آب وجود داشته باشد، احتمال انتقال املاح به سطح افزایش مییابد. این مسئله در نماهایی که در معرض باران یا بخار آب هستند، بیشتر دیده میشود.
در کنار رطوبت، نوع ملات و کیفیت آب مصرفی نیز تأثیر چشمگیری در بروز شوره دارند. استفاده از ملات حاوی نمکهای محلول، یا بهکارگیری آب سخت (دارای املاح زیاد)، میتواند زمینه را برای تشکیل شوره فراهم کند. همچنین در شرایطی که آجر پیش از اجرا کاملاً خشک نشده باشد، بخشی از رطوبت درون بافت آن باقی مانده و پس از اجرا بهتدریج به سطح راه پیدا میکند. بنابراین، حتی آجر نسوز که از نظر مقاومت حرارتی و فیزیکی بسیار قوی است، در صورت بیتوجهی به کیفیت اجرا و کنترل رطوبت، از خطر شورهزدگی در امان نخواهد بود.
شایعترین دلایل شوره زدن آجر نسوز
شورهزدگی معمولاً نتیجهی ترکیب چند عامل است؛ یعنی وجود رطوبت، املاح محلول و مسیر حرکتی برای رسیدن آب به سطح آجر. در ادامه، رایجترین دلایل این پدیده را مرور میکنیم:
۱. استفاده از آب و ملات نامناسب در زمان اجرا: ملاتهایی که حاوی نمکهای محلول هستند یا با آب غیرتصفیهشده تهیه میشوند، معمولاً باعث انتقال این املاح به سطح آجر میشوند. در واقع، بخش زیادی از شورهها ریشه در ترکیب اولیه ملات دارند.
۲. جذب رطوبت از خاک یا بتن زیرکار: در سازههایی که بخش پایینی دیوار در تماس مستقیم با زمین یا بتن مرطوب است، آب از طریق خاصیت مویینگی به سمت بالا حرکت میکند و املاح را به سطح میآورد. این حالت بیشتر در دیوارهای خارجی و بدون عایق کف دیده میشود.
۳. نفوذ آب باران از درزها یا ترکهای ریز: درزهای باز یا ترکهای سطحی مسیر نفوذی برای رطوبت ایجاد میکنند. آب باران پس از نفوذ، در هنگام تبخیر نمکها را به سطح منتقل کرده و باعث تشکیل لایه سفید شوره میشود.
۴. خشکنشدن کامل آجر پیش از اجرا: اگر آجرها در زمان دیوارچینی هنوز دارای رطوبت داخلی باشند، بخار موجود در آنها بعد از نصب، به سمت بیرون حرکت میکند و در سطح رسوب بهجا میگذارد.
۵. استفاده از مواد شویندهی اسیدی پس از ساخت: شستوشوی نما با محلولهای اسیدی یکی از اشتباهات رایج است. این مواد با واکنش شیمیایی در سطح آجر، نمکهای محلول جدیدی تولید میکنند که پس از تبخیر آب، به شوره تبدیل میشوند.
در نهایت باید توجه داشت که کنترل رطوبت، مؤثرترین راه برای پیشگیری از شوره است. تا زمانی که آب در مسیر حرکت به سطح وجود داشته باشد، شورهزدگی هرچقدر هم پاک شود، دوباره بازمیگردد. بنابراین تمرکز اصلی در نگهداری آجر نسوز باید بر حذف منابع رطوبت و جلوگیری از نفوذ آن باشد.
روشهای از بین بردن شوره آجر نسوز
برای رفع شوره از سطح آجر نسوز، ابتدا باید میزان و نوع آن مشخص شود. شورههای تازه و سطحی با روشهای ساده پاک میشوند، اما شورههای قدیمی یا مقاوم نیاز به پاکسازی دقیقتری دارند. نکتهی مهم این است که هیچگاه نباید از مواد اسیدی یا شویندههای صنعتی عمومی استفاده کرد، زیرا این مواد نهتنها شوره را از بین نمیبرند، بلکه بافت آجر را تخریب کرده و موجب شورهزدگی مجدد در آینده میشوند.
۱. پاکسازی خشک با برس نرم: در صورتی که شوره تازه تشکیل شده باشد و هنوز به عمق منافذ نفوذ نکرده باشد، میتوان با استفاده از برس نرم و حرکات آرام آن را از سطح آجر جدا کرد. در این مرحله نباید از برس فلزی یا ابزار سخت استفاده شود، زیرا سطح آجر خشدار میشود و در آینده محل مناسبی برای تجمع مجدد نمک و آلودگی ایجاد خواهد شد.
۲. استفاده از شویندههای تخصصی ضدشوره: برای لکههای مقاومتر که با برس از بین نمیروند، باید از شویندههای مخصوص نماهای آجری استفاده کرد. این شویندهها بدون خاصیت اسیدی طراحی میشوند تا ضمن حلکردن رسوبات نمکی، به بافت آجر آسیبی نرسانند. در هنگام استفاده از چنین محلولهایی لازم است سطح آجر ابتدا مرطوب شود تا مواد شوینده بهصورت یکنواخت پخش گردند و پس از مدتزمان مشخص شسته شوند.
۳. شستوشو با آب تمیز و خشککردن کامل سطح: پس از انجام پاکسازی، باید سطح آجر با آب تمیز شسته شود تا باقیماندهی مواد شوینده یا نمکهای آزاد از سطح خارج گردد. سپس لازم است آجر در شرایط طبیعی و بهدور از رطوبت مستقیم خشک شود. خشککردن کامل سطح از اهمیت زیادی برخوردار است، زیرا در صورت باقیماندن رطوبت در منافذ، احتمال بازگشت شوره در مدت کوتاه وجود دارد.
در نهایت باید یادآور شد که پاکسازی تنها بخش اول کار است. اگر منبع رطوبت شناسایی و برطرف نشود، شوره پس از مدتی دوباره ظاهر خواهد شد. پس از پاکسازی کامل و خشکشدن نما، استفاده از پوششهای محافظ ضد رطوبت میتواند از تکرار این مشکل جلوگیری کند.
راهکارهای پیشگیری از شوره در آینده
پس از پاکسازی شوره، مهمترین مرحله، پیشگیری از تکرار آن است. شورهزدگی معمولاً زمانی بازمیگردد که منبع رطوبت در سازه برطرف نشده باشد. بنابراین برای حفظ نما در بلندمدت، باید مجموعهای از اقدامات فنی و پیشگیرانه انجام شود تا رطوبت نتواند به بافت آجر نفوذ کند یا املاح محلول به سطح منتقل شوند.
۱. آببندی کامل درزها و ملاتها: درزهای میان آجرها و محل اتصال با سازه، نخستین مسیرهای نفوذ رطوبت هستند. استفاده از ملاتهای مقاوم در برابر آب و درزگیری اصولی با مواد انعطافپذیر، مانع از ورود رطوبت به لایههای زیرین نما میشود. بررسی و ترمیم دورهای این بخشها، بهویژه پس از بارندگیهای فصلی، از بروز مجدد شوره جلوگیری میکند.
۲. استفاده از ملات با نمک کنترلشده: یکی از منابع اصلی تشکیل شوره، وجود نمکهای محلول در ترکیبات ملات است. انتخاب ملاتهایی با املاح کنترلشده و استفاده از آب تصفیهشده در هنگام ساخت، احتمال شورهزدگی را به حداقل میرساند. این نکته بهویژه در پروژههایی که در مناطق مرطوب یا ساحلی اجرا میشوند، اهمیت بیشتری دارد.
۳. ایجاد تهویه مناسب پشت نما در سیستم خشک: در نماهای مدرن با سیستم خشک، وجود فضای تهویه در پشت آجر باعث میشود رطوبت احتمالی سریعتر تبخیر شده و از تجمع بخار در پشت نما جلوگیری شود. این جریان هوا تعادل دمایی و رطوبتی را حفظ میکند و مانع از نفوذ آب به سطح آجر میشود.
۴. اجرای پوشش نانویی ضد رطوبت پس از خشک شدن کامل سطح: یکی از مؤثرترین روشها برای پیشگیری از بازگشت شوره، استفاده از پوششهای محافظ نانویی است. این پوششها با نفوذ در لایههای سطحی آجر، منافذ آن را بدون تغییر در رنگ یا ظاهر، بهصورت آبگریز درمیآورند. در نتیجه، آب و آلودگی نمیتوانند وارد بافت آجر شوند و چرخهی شورهزدگی متوقف میشود.
اجرای این پوششها تنها زمانی باید انجام شود که سطح آجر کاملاً خشک باشد. بهکارگیری فناوری نانو در این مرحله، یک اقدام پیشگیرانهی مؤثر است که ماندگاری نما را افزایش داده و نیاز به شستوشوی مکرر را کاهش میدهد.
راهکار هایی برای رفع شوره آجر نسوز
رفع شوره آجر نسوز با استفاده از محصولات نانو امکانپذیر است. محصولات نانو علاوه بر اینکه سطح آجر های نسوز را پاک می کنند و از نشستن آلودگی و کثیفی روی آن جلوگیری می کنند، باعث افزایش مقاومت آجر نیز می شوند. همچنین این محصولات آجر های نما را آب گریز می کنند و دوام و ماندگاری آجر نما را بالا می برند. علاوه بر استفاده از محصولات نانو، راهکار های دیگری هم هستند که می توانید برای رفع شوره آجر نسوز از آن ها استفاده نمایید. این راهکار ها را در ادامه مشاهده می کنید.
۱. شستشوی آجر نسوز با واتر جت: اولین اقدامی که می توانید برای جلوگیری از شوره زدن آجر نسوز انجام دهید، شستشوی دیوار های آجری با فشار آب است. معمولا از پمپ های کارواش برای شستشوی آجر های نسوز استفاده می شود و بعد از شستشو به صورت کامل دیوار را خشک می کنند تا امکان شوره زدن دیوار آجری به صفر برسد.
۲. استفاده از محلول شستشوی آجر: در بازار انواع محلول های شستشوی آجر وجود دارند که با نام محلول رفع شوره آجر نما به فروش می رسند. این محصولات برای رفع شوره آجر دیوار، باربکیو و بخش های دیگر ساختمان به کار می روند و خیلی راحت می توانند شوره ها و کپک های ایجاد شده روی سطح آجر را از بین ببرند.
۳. استفاده از برس خشک: استف. اده از برس پلاستیکی یا سیمی، یک راهکار ساده است که بدون صرف هزینه زیادی میتوانید انجام دهید البته توجه داشته باشید که اگر برس سیمی باشد، نباید آن را محکم روی سطح آجر بکشید؛ زیرا همین کار باعث خراش برداشتن آجرها و زشت شدن نمای آجری می شود.
۴. شستشوی دیوار با سرکه: استفاده از محلول سرکه و آب به عنوان یک محلول اسیدی کمک می کند تا شوره و نمک روی دیوار از بین برود. البته باید بدانید که نوع شوره روی دیوار های آجری چیست، زیرا بعضی از شوره ها هستند که با محلول سرکه و آب از بین نمیروند. بعد از آغشته کردن دیوار به محلول سرکه و آب باید آن را با آب کافی بشویید؛ زیرا باقی ماندن سرکه روی آجر باعث آسیب دیدن بافت آن میشود.
۵. استفاده از عایق نانو: محلول نانو بهترین ماده برای جلوگیری از شوره زدن آجر نسوز است. این محصول باعث افزایش جلا و زیبایی نمای ساختمان نیز می شود و آجرهای نما را ضد قارچ می کند. محصولات نانو به دلیل اینکه آبگریز هستند و از جنس رزین ساخته میشوند، بدون رنگ بوده و فقط باعث زیبایی ظاهری نما می شوند. همچنین نظافت دیوار های آجری را راحت تر می کنند.
۶. زنجاب کردن آجر نما: یکی دیگر از راهکار هایی که می توانیم برای جلوگیری شوره زدن آجر نسوز استفاده کنیم، زنجاب کردن آجر است. این کار قبل از دیوار چینی انجام می شود؛ یعنی هنگامی که مصالح ساختمانی و آجر های نما آماده می شوند، باید به مدت یک ساعت داخل آب غوطه ور شوند تا آجر آب کافی جذب کند و پس از قرار گرفتن در دیوار نیازی به جذب آب اضافی نداشته باشد. این کار باعث می شود تا آب موجود در سیمان و ملات توسط آجر جذب نشود و شوره ای باقی نماند. وقتی که آب روی آجر حرکت نکند و از ملات غلیظ برای ساخت دیوار استفاده شود، چسبندگی ملات بیشتر می شود و با حذف رطوبت هیچ گونه شورهای روی آجر مشاهده نمیگردد.
۷. ایجاد راه آب هنگام نصب آجر: یک راهکار دیگر برای جلوگیری از شوره زدن آجر نسوز ایجاد راه آب است. انجام این کار هنگام نصب آجرهای نما، راه آبی ساخته می شود تا آب روی آجر های نسوز جاری نشود. به این صورت آجر های نما دچار صدماتی مانند شوره نمی شوند.
۸. استفاده از جوهر نمک: جوهر نمک نیز به خاطر داشتن خاصیت اسیدی می تواند شوره های موجود روی آجر نسوز را از بین ببرد. البته باید بدانید که از جوهر نمک خالص نمی توانید استفاده کنید و باید جوهر نمک را به نسبت ۱۲ به یک با آب مخلوط کنید.
۹. ساب پاشی دیوار آجری: ساب پاشی دیوار آجری یا استفاده از سند بلاست نیز باعث می شود ذرات ساینده، قطعات فولادی، ماسه و شن شوره های موجود روی دیوار را از بین ببرند. البته این روش کمی کم پرهزینه است و چندان توصیه نمی شود. پیشنهاد ما پیشگیری قبل از درمان، یعنی استفاده از مواد نانو جهت ضد آب کردن و ضد شوره کردن دیوار آجری است.
اشتباهات رایج در پاکسازی شوره
پاکسازی شوره از سطح آجر نسوز، در ظاهر کار سادهای به نظر میرسد، اما انجام نادرست آن میتواند آسیبهای بیشتری به نما وارد کند. بسیاری از روشهایی که بهصورت تجربی یا غیرحرفهای انجام میشوند، نهتنها شوره را از بین نمیبرند، بلکه زمینه را برای بازگشت سریعتر آن فراهم میکنند. آشنایی با اشتباهات رایج در این زمینه به انتخاب روشهای اصولی و ایمن کمک میکند.
۱. استفاده از اسید، جرمگیر یا وایتکس: یکی از بزرگترین خطاها، شستوشوی آجر با محلولهای اسیدی یا مواد شویندهی صنعتی است. این ترکیبات با بافت آجر واکنش شیمیایی داده و سطح آن را متخلخلتر میکنند. در نتیجه، میزان جذب آب افزایش یافته و احتمال شورهزدگی دوباره بیشتر میشود. علاوه بر این، استفاده از اسید ممکن است رنگ طبیعی آجر را نیز تغییر دهد.
۲. شستوشو با واترجت پرفشار: استفاده از دستگاههای فشار قوی آب برای تمیزکردن نما، در نگاه اول روشی سریع و مؤثر به نظر میرسد؛ اما فشار زیاد آب باعث نفوذ رطوبت به درون منافذ و درزهای آجر میشود. در پروژههای قدیمیتر، حتی ممکن است این فشار موجب لقشدن یا شکستگی بخشهایی از نما گردد.
۳. اجرای پوشش محافظ روی سطح آلوده یا مرطوب: برخی تصور میکنند اجرای پوشش ضدشوره یا نانویی میتواند شورهی موجود را پنهان کند؛ در حالی که این کار نهتنها بیفایده است، بلکه مشکل را تشدید میکند. اگر آجر هنوز رطوبت یا نمک فعال در بافت خود داشته باشد، شوره پس از مدتی از زیر پوشش بیرون میزند و ظاهر نما را مخدوش میکند. بنابراین قبل از اجرای هر نوع پوشش، سطح باید کاملاً تمیز، خشک و بدون نمک باشد.
۴. بیتوجهی به منبع رطوبت (مثلاً ترک یا لولهی نشتی): گاهی تمام مراحل پاکسازی بهدرستی انجام میشود اما شوره باز هم بازمیگردد. علت این مسئله معمولاً وجود منبع دائمی رطوبت است؛ مانند ترکهای ریز در دیوار، نشتی لولهها یا نفوذ آب از پشت نما. تا زمانی که منبع رطوبت شناسایی و برطرف نشود، هر نوع پاکسازی تنها اثر موقتی خواهد داشت.
در نتیجه، پاکسازی مؤثر زمانی نتیجهبخش است که علاوه بر حذف لکهها، علت اصلی شوره یعنی رطوبت و نمک محلول نیز کنترل شود.
جمع بندی
شوره آجر نسوز فقط یک مشکل ظاهری نیست، بلکه نشانهای از نفوذ رطوبت در لایههای داخلی نماست. این پدیده زمانی رخ میدهد که آب در بافت آجر یا ملات حرکت کند و در هنگام تبخیر، نمکهای محلول را به سطح برساند. اگرچه شوره در ابتدا با برس یا شویندههای مخصوص قابل پاکسازی است، اما تا زمانی که منبع رطوبت کنترل نشود، احتمال بازگشت آن وجود دارد. برای جلوگیری از تکرار شوره، رعایت چند اصل فنی ضروری است: آببندی کامل درزها و ملاتها، انتخاب مصالح با املاح کنترلشده، خشککردن کامل آجر پیش از اجرا، و در نهایت استفاده از پوششهای محافظ ضد رطوبت پس از اتمام کار. این اقدامات، چرخهی رطوبت و تبخیر را متوقف کرده و از تشکیل دوباره شوره جلوگیری میکنند.
با رعایت همین نکات ساده اما تخصصی، میتوان نمای آجری را برای سالها تمیز و سالم نگه داشت. اگر در پروژهی شما شورهزدگی اتفاق افتاده یا قصد دارید از بروز آن پیشگیری کنید، کارشناسان نانو پارس آمادهاند تا در زمینهی محافظت و آبگریزی نماهای آجری مشاوره تخصصی ارائه دهند.
